Yaz aylarında artan hava ısısı ve neme bağlı olarak sığırlarda değişen derecelerde sıcaklık stresi belirtileri gözlenmektedir. Sığırların optimum çevre koşulları, 10-18 derece ortam ısısı ve % 60-70 ortam nemi olarak bilinmektedir. Sıcaklık-nem indeksinin 72 ve üzerine çıkması  stresinin başladığını gösterir.

Sığırlarda sıcaklık stresi belirtileri:

1. Rektal vücut ısısı 39.2 derecenin üzerine çıkar.
2. Solunum sayısı dakikada 80’in üzerine çıkar.
3. Terleme ve su tüketimi artar. Kış döneminde tüketilen kuru maddenin yaklaşık 3 katı su tüketimi olurken yaz aylarında 4-5 katına çıkar. Sığırlar sulukların başında toplanır.
4. Yem tüketiminde %10-15 veya daha fazla oranda azalma olur.
5. Süt veriminde %10-20 oranında düşme gözlenir.
6. Aktivite ve kızgınlık belirtileri azalır.
7. Döl veriminde düşme gözlenir.
8. Yatma süresi ve geviş getirme azalır.
9. Dil dışarda soluma ve bol miktarda salyanın yere aktığı gözlenir.
10. İdrarla atılan bikarbonat nedeni ile idrarın köpüklü olduğu gözlenir.

Sıcaklık stresinin önlenmesi için alınacak tedbirleri iki başlık altında inceleyebiliriz.

1. ÇEVRESEL ÖNLEMLER: Çevresel faktörleri düzeltmeden sıcaklık stresine karşı yeterli bir önlem almış olamayız. Bunları;

• Hayvanlar için yeterli gölgelik alanların oluşturulması.
• Yeterli suluk alanı ve taze, serin suyun bulundurulması. (2m x 60cm uzunluğunda bir suluk 20 erişkin sığır için yeterli olacaktır)
• Ahır içine daha fazla hava girişini sağlayacak kapı ve pencerelerin açılması.
• Yemlik alanı ve sağımhane bekleme alanlarına duş ve yağmurlama sistemlerinin kurulması.
• Yemlik alanı, ahır tavanı ve sağımhane bekleme alanlarına fan sistemlerinin kurulması şeklinde sıralayabiliriz.

2.RASYONDA ALINACAK ÖNLEMLER: Yem tüketiminin azaldığı bu dönemde rasyonda tedbirler almanın faydası olacaktır. Bunları;

• TMR’ın rutubetini, partikül boyutunu ayarlayarak ve homojen karışımını sağlayarak yem seçme davranışının önüne geçilmelidir.
• Yemleme serin saatlerde yapılmalı ve TMR’nin çoğunluğu tüketimin fazla olduğu öğünde verilmelidir.
• Tüketimi teşvik etmek için rasyondaki kaba yem kalitesi artırılmalıdır.
• Yemlikler daha sık temizlenmelidir.
• Tek öğün yemleme alışkanlığı varsa en az iki öğüne çıkarılmalıdır.
• Rasyon nişasta oranı düşürülerek rasyon kuru maddesinin %2’si (max 4-5) kadar yağ ilavesi yapılır.
• Kuru madde tüketiminin düşmesi ile protein tüketimide düşeceği için rasyonda rumende parçalanamayan protein (bypass protein) oranı artırılır.
• Rasyona sodyum bikarbonat,Potasyum karbonat, Magnezyum oksit gibi tamponlayıcılar ilave etmek şeklinde sıralayabiliriz.

 Sıcaklık stresine karşı yukarıda belirtilen önlemler ile yaz aylarında yaşanan verim düşüklüklerinin önüne geçmek mümkündür. Unutulmaması gereken husus hava ısısının artmasına paralel olarak bu tedbirlerin uygulamaya başlanmasıdır (Mayıs ayı ortaları) ve özellikle rasyonda yapılacak değişikliklere sığırların vereceği tepkiler göz önünde bulundurularak alıştırma sürecinin uygulanması önem arz etmektedir.

Erhan ÇETİN

Veteriner Hekim

Proyem Teknik Destek Yöneticisi