Süt işletmelerinde yaşanılan verim kayıpları veya beklenilen verime ulaşılamaması, çoğunlukla uygulanan rasyon ile ilişkilendirilir. Uygulanan rasyonun içerdiği besin değerleri hedeflenen verime ulaşmak için olmazsa olmazlardandır. Ancak çoğu zaman yaşanılan performans kayıpları uygulanan rasyon ile ilgili değildir. Çoğu besleme uzmanı, yüksek süt üretimini destekleyen rasyonlar yapmak için gerekli bilgi ve araçlara sahiptir. Yüksek süt verimine ulaşmak için kaliteli kaba yemler ve dengeli bir rasyon ile hayvanlarımızı beslemekten başka bir şansımızın olmadığını da öğrendik. Dinlenme ve hayvanların üzerindeki stres beslenme ile yakından ilişkilidir ve hayvanın performansını önemli derecede etkilemektedir.
İspanya’da yapılan bir çalışmada benzer genetiklere sahip ve aynı rasyonlarla beslenen 47 adet işletmenin verileri takip edilmiştir. Rasyonlar bir yem araştırma merkezinde hazırlanmış ve bütün işletmelere aynı rasyonlar gönderilmiştir. Bu işletmelerin ortalama verimleri 29 litre iken en düşük verime sahip işletme 25 litre, en yüksek verime sahip olan işletme ise 33 litre süt verimine sahiptir. İşletmeler arasında verim farklılıkları %35’lere ulaşmaktadır. Bu sonuçlar besleme dışındaki diğer faktörlerin süt verimi üzerine olan etkisi nedeniyle önemini ortaya koymaktadır. Benzer çalışmalarda da aynı sonuçların ortaya çıktığı görülmektedir.
Yemlik yönetimi;
Taze yem dağıtımı, ineklerin yem tüketimini etkileyen en önemli etkenlerden biridir. Yem tüketiminin büyük kısmı yemleme yapıldıktan sonra olmakta, sonrasında yemlikte açılan yemlerin itilmesi de yem tüketimine teşvik etmektedir. Yemlikte açılan yem düzenli olarak itildiğinde süt verimine katkı sağladığı bilinmektedir. Bu nedenle sağmal sürülerde yemin günde en az 6 defa itilmesi tavsiye edilmektedir. Günde iki yemleme yapılması da hayvanların taze yeme ulaşmasını sağladığı için tek yemlemeye göre süt verimi üzerine olumlu etki göstermektedir. Özellikle yaz sıcaklarının başladığı bu dönemde yemlik yönetimine dikkat edilmeli, yemlikler kontrol edilerek yemlerde ısı artışı ve kokuşma görülüyorsa bu durumun düzeltilmesi için önlemler alınmalıdır. Yaz aylarında yemlerde ısınma ve kokuşma olmaması için yemleme sıklığının arttırılması yemin sürekli taze kalmasını sağlayacaktır. Eğer tek yemleme yapılıyorsa yemlemenin akşamdan akşama yapılması tavsiye edilmektedir. Böylece gündüz sıcağından daha az yem etkilenmekte ve yemin bozulma riski azalmaktadır.
Hayvan başına düşen yemlik alanı da kuru madde alımını dolayısıyla yem tüketimini etkilemektedir. Özellikle ilk doğum yapmış ineklerin yaşlı ineklerle bir arada olduğu padoklarda yemlik alanı daha da önem kazanmaktadır. Eğer padoklar bu şekilde karışık ve yemlik alanı yetersiz ise ilk doğum yapmış hayvanların kuru madde alımının yaklaşık olarak %20 düştüğü gözlenmektedir.
Yemlikte yemin erken bitmesi de hayvanların kuru madde alımını düşürdüğü için verimi olumsuz etkilemektedir. Yemliğin düzgün yönetilebilmesi için hayvanların besin madde ihtiyaçlarının iyi belirlenmesi ve rasyonda kullanılan kaba yemlerin iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Hayvanların yeme günün 24 saati rahatlıkla ulaşabiliyor olması gerekmektedir. %2-3 yemin artması hedeflenmelidir. Örnek verecek olursak bir işletmede yemliğin 6 saat boş kalması süt veriminde %10 verim kaybına neden olmaktadır.
Padok yoğunluğu ve yönetimi;
Çok kalabalık padoklar süt veriminde kayıplar yaşanmasına neden olmaktadır. Yatak durağı başına düşen hayvan sayısı fazla ise süt veriminde bir gelişme beklenmemelidir. Yatak duraklarının yeterli sayıda ve hayvanların rahatlıkla yatıp kalkabileceği konfor, temizlikte olmalıdır. Yüksek sütverimi için bir ineğin günde en az 12 saat dinlenmesi gerekmektedir. Araştırmalar bu dinlenme süresindeki 1 saat kısalmanın 1 litre süt kaybına neden olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak süt üretimini maksimuma çıkarmak için yeterli ve konforlu yatak durağı sağlanmalıdır.
Besleme dışındaki faktörlerin ortadan kaldırmak için alınan önlemler çok büyük maliyet getirmemektedir. Verimi ve hayvan sağlığını etkileyen bu faktörleri ortaya koymak için işletmemizi dışarıdan bir göz olarak incelememiz bu eksikleri görmemizi kolaylaştıracaktır. İşimizi geliştirmek ve karlılığı arttırmak için bu maliyet unsurlarının ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Dr. Mücahit PALAZ
Proyem Arge ve Formülasyon Müdürü
